Auteur: Mariana Mazzucato
Uitgever: Nieuw Amsterdam, 2018
In dit boek beschrijft Mazzucato hoe het onttrekken van waarde een vlucht heeft genomen in onze westerse economie. Daarvoor beschrijft ze ook de historische context: het denken over ‘waarde’ door de eeuwen heen. Hierdoor ontstaat bij de lezer een goed beeld hoe we in het huidige economische denken zijn beland. En de kritiek op ons huidige economische politiek systeem door Mazzucato is niet mals. Het gaat daarbij niet alleen om maximalisatie van winsten voor (multinationale) bedrijven ten koste van alles ten dienste van de aandeelhouderswaarde. Ook onze samenleving is ‘gefinancialiseerd’, waarbij we alles uitdrukken in een marktwaarde: in een prijs. De gedachte dat een hoge waarde resulteert in een hoge prijs en vice versa wordt door Mazzucato doorgeprikt. De marktwetten blijken niet in beton gegoten. Sterker nog: bedrijven die de meeste winsten maken voegen naar verhouding weinig waarde toe aan de samenleving. De financiële sector, banken met name, krijgen harde kritiek.
Onze maatschappij wordt georganiseerd door hoe wij waarde aan dingen toekennen. Waarde wordt gelijk gesteld aan geld. Wat geld opbrengt, meten we. En onze activiteiten worden daaromheen ingericht. Al die zaken die geen geld opbrengen, blijven buiten beschouwing zoals vrijwilligerswerk. Die worden daarmee uiteindelijk onzichtbaar. Mazzucato gaat uitgebreid in op het probleem dat we waarde toekennen aan activiteiten die juist waarde onttrekken (rents). Hierdoor raakt onze samenleving steeds verder uit balans.
En we betalen weinig aan degenen die veel waarde toevoegen. Mazzucato zet de overheid neer als een speler die veel waarde toevoegt aan de samenleving. De overheid doet dat middels risicovolle investeringen, innovaties, welzijn en de publieke sector. Veel daarvan is wat het leven voor haar burgers de moeite waard maakt. Toch is de dominante gedachte dan een overheid geld kost en weinig oplevert.
Mazzucato doet verschillende aanbevelingen. Bedrijven zouden bestuurd moeten worden met de lange termijn in gedachte. Het moet niet meer gaan om het belang van de aandeelhouder, maar van alle belanghebbenden. Bedrijven zouden verplicht moeten worden te investeren in innovatie in plaats van het terugkopen van aandelen. En door gezamenlijke inspanning (missions) zouden we ingrijpende verbeteringen, gecoördineerd vanuit de overheid kunnen realiseren.
Maarten Nijman