Auteur: Sander Heijne en Hendrik Noten
Uitgeverij: Atlas Contact, 2020
“Dit boek is een zoektocht naar een nieuw verhaal over een economie voor een andere, betere wereld. En als we die wereld kunnen schetsen, willen we haar ook realiseren. Dat, en niets minder, is de ambitie van deze vertelling.”
De economie groeit, maar wij merken daar weinig van
Met deze stellingname is duidelijk dat Heijne en Noten impact willen hebben met hun boek. De kernboodschap van het boek is dat de economie wel groeit maar dat het niet de levens van mensen beter maakt. Dit is het startpunt, gebaseerd op een onderzoek van de Rabobank. Daaruit blijkt dat inkomens de afgelopen 40 jaar vrijwel stagneren terwijl economie groeit. Heijne en Noten beschrijven vervolgens hoe dit heeft kunnen gebeuren, inclusief de (politieke) geschiedenis achter dat verhaal. Ze laten zien hoe de economie aanvankelijk een politieke wetenschap was, waarvan het doel was de ‘welvaart van naties’ (Adam Smith) te vergroten. Maar vanaf het eind van de 19e eeuw veranderde het in een economie zich is gaan bedienen van wiskundige modellen die zogenaamd objectief, waardenvrij en apolitiek zouden zijn
Wat klopt er dan niet?
Heijne en Noten willen de rechtvaardigheid terug als belangrijk criterium, en gaan op zoek naar een nieuw verhaal, naar een herziening van het denken over de economie. Ze lopen de voorbeelden langs waaruit we kunnen opmaken dat er iets niet klopt: de grote maatschappelijke tegenstellingen tussen hoogopgeleide tweeverdieners en bijstandsmoeders, de beroerde arbeidsomstandigheden van schoonmakers en de zoektocht naar onze lonen in verhouding tot de groei van onze economie.
Het boek bespreekt ook voorbeelden hoe het wél kan, van een nu welvarende eilandgemeenschap in Denemarken tot een Italiaanse coöperatieve sector. Ze pleiten bovendien voor het afschaffen van het Bruto Binnenlands Product (BBP) als indicator voor onze welvaart. En ze zijn voorstander van de Green New Deal.
Fantoomgroei is een goed geschreven en interessant boek, vooral in de analyse van de oorzaken van de achterblijvende inkomens, en de beschrijving van de economische ontwikkeling die tot dat achterblijven heeft geleid.
Maarten Nijman