Categorie: Toegankelijk

Geplaatst op door

23 dingen die ze je niet vertellen over het kapitalisme

Auteur: Ha-Joon Chang
Uitgever: Nieuw Amsterdam Uitgevers (2010)

Van een boek met zo’n titel zou je wellicht verwachten dat het een grote tirade tegen het kapitalisme is, maar dat valt mee (of tegen, net wat jouw standpunt ook is). Het boek is geen antikapitalistisch manifest. Het is wel stevige en vrij goed onderbouwde kritiek op het vrijemarktkapitalisme.

Het voert te ver om in deze samenvatting alle 23 ‘dingen’ te behandelen die Chang als verbeterpunt opvoert. Een paar interessante willen we je graag meegeven.

Ding 1: De vrije markt bestaat helemaal niet

Het eerste ding dat ons niet wordt verteld over kapitalisme is wel een essentieel inzicht. Menig bestuurder in Nederland rept regelmatig over een beperking van overheidsingrijpen, want “de vrije markt”. Toch maakt Chang al snel duidelijk dat er allerlei wetten en regels zijn die deze vrije markt begrenzen. En dat zijn regels waar we eigenlijk heel blij mee zijn. Denk aan regels en wetten met betrekking tot kinderarbeid, immigratie, drugs- en wapenhandel en arbeidsvoorwaarden.

Ding 20: Gelijke kansen zijn misschien niet eerlijk

We slaan er even een paar over. Chang zegt bij ding 20 dat gelijkheid van kansen alleen niet genoeg is. Volgens hem moeten er een ondergrens zijn in de vorm van bestaanszekerheid, zoals minimumloon, onderwijs of gezondheidszorg. Pas als je die voorwaarden organiseert, is er sprake gelijk(er) kansen voor mensen in verschillende leefomstandigheden.

Andere dingen

En zo zijn er nog veel meer dingen, inderdaad 23, om over na te denken. Zoals de constatering dat de Verenigde Staten niet de hoogste levensstandaard ter wereld heeft (het ligt er maar net aan wat je meet), of dat meer onderwijs alleen een land niet rijker maakt. En wat te denken van de constatering dat wat goed is voor General Motors niet per se goed is voor de Verenigde Staten.

Op de voorpagina van het Nederlandstalige boek staat “Chang weet elk idee dat wij over economie hebben op z’n kop te zetten”. En dat is natuurlijk een warme aanbeveling om dit boek te lezen!

Maarten Nijman

Geplaatst op door

Fantoomgroei

Auteur: Sander Heijne en Hendrik Noten
Uitgeverij: Atlas Contact, 2020

“Dit boek is een zoektocht naar een nieuw verhaal over een economie voor een andere, betere wereld. En als we die wereld kunnen schetsen, willen we haar ook realiseren. Dat, en niets minder, is de ambitie van deze vertelling.”

De economie groeit, maar wij merken daar weinig van

Met deze stellingname is duidelijk dat Heijne en Noten impact willen hebben met hun boek. De kernboodschap van het boek is dat de economie wel groeit maar dat het niet de levens van mensen beter maakt. Dit is het startpunt, gebaseerd op een onderzoek van de Rabobank. Daaruit blijkt dat inkomens de afgelopen 40 jaar vrijwel stagneren terwijl economie groeit. Heijne en Noten beschrijven vervolgens hoe dit heeft kunnen gebeuren, inclusief de (politieke) geschiedenis achter dat verhaal. Ze laten zien hoe de economie aanvankelijk een politieke wetenschap was, waarvan het doel was de ‘welvaart van naties’ (Adam Smith) te vergroten. Maar vanaf het eind van de 19e eeuw veranderde het in een economie zich is gaan bedienen van wiskundige modellen die zogenaamd objectief, waardenvrij en apolitiek zouden zijn

Wat klopt er dan niet?

Heijne en Noten willen de rechtvaardigheid terug als belangrijk criterium, en gaan op zoek naar een nieuw verhaal, naar een herziening van het denken over de economie. Ze lopen de voorbeelden langs waaruit we kunnen opmaken dat er iets niet klopt: de grote maatschappelijke tegenstellingen tussen hoogopgeleide tweeverdieners en bijstandsmoeders, de beroerde arbeidsomstandigheden van schoonmakers en de zoektocht naar onze lonen in verhouding tot de groei van onze economie.

Het boek bespreekt ook voorbeelden hoe het wél kan, van een nu welvarende eilandgemeenschap in Denemarken tot een Italiaanse coöperatieve sector. Ze pleiten bovendien voor het afschaffen van het Bruto Binnenlands Product (BBP) als indicator voor onze welvaart. En ze zijn voorstander van de Green New Deal.

Fantoomgroei is een goed geschreven en interessant boek, vooral in de analyse van de oorzaken van de achterblijvende inkomens, en de beschrijving van de economische ontwikkeling die tot dat achterblijven heeft geleid.

Maarten Nijman